“We know what we are – but not what we may become”
Shakespeare
Όσο κι αν ακούγεται απίστευτο, είναι πολύ πιθανό, αν όχι βέβαιο, ότι οι τεχνολογίες αιχμής του 21ου αιώνα - Genetics, Nanotechnology & Robotics (GNR) - θα επιτρέψουν σύντομα την έλευση ενός νέου κόσμου. Το αποτέλεσμα: ‘the end of the world, as we know it’, η δημιουργία μιας εντελώς διαφορετικής πραγματικότητας, που θα περιλαμβάνει πολλά στοιχεία science-fiction ταινιών, με κυριότερο τη γέννηση του «Cyborg»[i]: ενός ζωντανού οργανισμού που δομείται από φυσικούς και τεχνητούς ιστούς, το προϊόν της σύζευξης ανθρώπου και μηχανής, που από πολλούς θεωρείται ως το επόμενο (αναπόφευκτο) στάδιο της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Στη διαλεκτική γύρω από τις νέες αυτές τεχνολογίες και τις συνέπειές τους, συμμετέχουν σημαντικοί επιστήμονες, ερευνητές και ακαδημαϊκοί, πολλοί από τους οποίους έχουν διατυπώσει σοβαρές ανησυχίες για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Τον Απρίλιο του 2003, η δημοσίευση στο περιοδικό “Wired” ενός συγκλονιστικού άρθρου με τον τίτλο “Why the future doesn’t need us” του Bill Joy, συνιδρυτή και chief scientist μιας από τις μεγαλύτερες εταιρίες υπολογιστών στον κόσμο, της «Sun Microsystems», προκάλεσε θύελλα συζητήσεων. Ο πρωτοπόρος αυτός θεωρητικός της Πληροφορικής και του Internet[ii], κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το ανθρώπινο είδος, καθώς θεωρεί πιθανή την εξόντωσή μας από μια νέα, ανώτερη μορφής ζωής, που θα προκύψει από την όσμωση του βιολογικού και τεχνολογικού κόσμου, μέσα από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των GNR τεχνολογιών στο κοντινό μέλλον. Ο Joy, βασιζόμενος στον νόμο του Moore[iii] προβλέπει ότι περί το έτος 2030 θα είναι δυνατή η μαζική κατασκευή μηχανών, με υπολογιστική ισχύ ένα εκατομμύριο φορές μεγαλύτερη από τη σημερινή. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ταχεία και δραστική πρόοδο στην μοριακή ηλεκτρονική, τη νανοτεχνολογία και τη βιοτεχνολογία, θα καταστήσει εφικτή τη δημιουργία ευφυών robots που θα αποτελούνται από φυσικά και τεχνητά μέρη, δημιουργώντας ένα νέο είδος ζωής το οποίο ενδέχεται να αντικαταστήσει το δικό μας, καθώς τα έμβια αυτά όντα θα μπορούν να «αναπαράγονται», δημιουργώντας αντίγραφα του εαυτού τους.
Πολλοί ίσως σπεύσουν να χαρακτηρίσουν τη συλλογιστική αυτή ως «κινδυνολογία», με το επιχείρημα ότι και στο παρελθόν, ανάλογοι φόβοι που είχαν διατυπωθεί για «επερχόμενο όλεθρο» από πυρηνικά, χημικά ή βιολογικά όπλα αποδείχθηκαν αβάσιμοι. Ο Joy αντικρούει (πειστικά για τον γράφοντα) αυτόν τον ισχυρισμό, υπογραμμίζοντας ότι οι τεχνολογίες του 20ου αιώνα που βρίσκονταν πίσω από τα όπλα μαζικής καταστροφής - Nuclear, Biological & Chemical (NBC) - αναπτύχθηκαν κάτω από αυστηρό κρατικό έλεγχο ενώ ταυτόχρονα, η πρόσβαση σε αυτές ήταν πολύ περιορισμένη έως αδύνατη, με πολλές δικλείδες ασφαλείας να περιορίζουν σημαντικά τον κίνδυνο διαρροής ή ανεξέλεγκτης χρήσης, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό εξακολουθεί να ισχύει μέχρι και σήμερα. Αντίθετα, καθώς τα κέρδη από την εμπορική εκμετάλλευση των νέων τεχνολογιών αναμένεται να είναι τεράστια, οι τεχνολογίες GNR αναπτύσσονται σήμερα από πολυεθνικές εταιρίες, που υπόκεινται σε ανεπαρκή ή και κανένα κρατικό έλεγχο. Η υπέρμετρη ανάπτυξη του οικονομικού φιλελευθερισμού, έχει επιτρέψει τη συσσώρευση τεράστιου όγκου γνώσης στα ιδιωτικά ερευνητικά κέντρα των εταιριών αυτών, που με την κάλυψη του εμπορικού απορρήτου έχουν - πρακτικά - την αποκλειστικότητα των νέων πανίσχυρων τεχνολογιών, χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανένα. Εδώ ακριβώς ελλοχεύει ο κίνδυνος: στην (για εμπορικούς και όχι μόνο σκοπούς) ανεξέλεγκτη εφαρμογή και εκμετάλλευση της νέας γνώσης, που κανένας δεν ξέρει που θα οδηγήσει. Ή μήπως κάποιοι ξέρουν?
Ήδη από το 1993, ο μαθηματικός Vernor Vinge, καθηγητής στο Τμήμα Πληροφορικής του San Diego State University, παρουσίασε εργασία του στο επιστημονικό συμπόσιο VISION-21, υπό την αιγίδα του «NASA Lewis Research Center» και του «Ohio Aerospace Institute» με την εξής εισαγωγική σημείωση: “Within thirty years, we will have the technological means to create superhuman intelligence. Shortly after, the human era will be ended”... Ο Vinge βασίζει αυτή την εκτίμηση στη «Θεωρία της Μοναδικότητας» (Singularity Theory): ενώ ένας παράγοντας (όπως το προσδόκιμο ζωής, η παραγωγικότητα, η ταχύτητα μετάδοσης ή επεξεργασίας των πληροφοριών) που περιγράφεται από ένα μαθηματικό μοντέλο, εξελίσσεται με κανονικό τρόπο (με σταθερό ή σταθερά αυξανόμενο ρυθμό), ξαφνικά φθάνει σε ένα οριακό σημείο (“singularity”) στο οποίο το μοντέλο καταρρέει και η συνέχεια ανατρέπει κάθε κανόνα[iv]. Ο Vinge εκτιμά ότι η τεχνολογική εξέλιξη θα έχει αγγίξει ένα τέτοιο οριακό σημείο (socio-technological singularity) μέχρι το 2040, καθώς η επιστημονική πρόοδος, όχι μόνο είναι μια διαδικασία που παρουσιάζει εκθετική μορφή (με την «ταχύτητά» της να διπλασιάζεται κάθε 10 περίπου χρόνια) αλλά ταυτόχρονα ο ρυθμός αυτός συνεχώς αυξάνεται, οπότε σύντομα η διαδικασία θα λάβει υπέρ-εκθετική ή υπερβολική μορφή (η 10ετής “doubling period” θα τείνει προς το μηδέν). Όταν συμβεί αυτό, ο κόσμος μας θα έχει μπει σε μια νέα, ανεξέλεγκτη εποχή δομικών αλλαγών, όπου διαφορετικοί νόμοι θα ισχύουν, εντελώς άγνωστοι σήμερα, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη θα έχει φτάσει σε «υπεράνθρωπο» επίπεδο και στην εξελικτική αλυσίδα του ανθρώπινου είδους θα έχει προστεθεί ένα ακόμη κρίκος, όχι όμως και τόσο ανθρώπινος…
Παρόμοια άποψη έχει διατυπώσει και ο βραβευμένος[v] από το ΜΙΤ ερευνητής της τεχνητής νοημοσύνης Ray Kurzweil, εφευρέτης της πρώτης μηχανής ανάγνωσης για τυφλούς και συγγραφέας του ανατριχιαστικού (και προφητικού άραγε?) βιβλίου “The Age of the Spiritual Machines”, τοποθετώντας κι αυτός το «singularity point» μέσα στα 2030s. Ο διάσημος επιστήμονας και θεωρητικός του μέλλοντος θεωρεί βέβαιη την υβριδική ένωση ανθρώπου και μηχανής λέγοντας ότι «στα μέσα του 21ου αιώνα, το κύριο μέρος της διανόησης θα είναι μη βιολογικό, καθώς θα έχουμε πλήρως και αποτελεσματικά συγχωνευθεί με την τεχνολογία μας. Ήδη, αυτή η πορεία έχει ξεκινήσει». Παρόλα αυτά, ο Kurzweil βλέπει αυτήν εξέλιξη μέσα από ένα αισιόδοξο πρίσμα, χαρακτηρίζοντας υλοποιήσιμα (και μάλιστα στο πολύ κοντινό μέλλον) πολλά στοιχεία από το σενάριο του “Matrix”, χωρίς όμως να θεωρεί αναπόφευκτη την εξαφάνιση του ανθρώπινου είδους μετά από μια θανάσιμη μάχη με τις μηχανές. Κι αυτό γιατί εκείνη την εποχή, η μη βιολογική διανόηση θα έχει προέλθει από την ανθρώπινη δημιουργία, θα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τους δημιουργούς της και θα έχει «μπολιαστεί» με τις πανανθρώπινες αξίες. Στο άρθρο του “The Human Machine merger: are we headed for the Matrix?” μέσα στο οποίο περιγράφει και τον τρόπο διασύνδεσης των νευρώνων του ανθρώπινου εγκεφάλου με τις μηχανές μέσω της νανοτεχνολογίας, σημειώνει ότι η προοπτική αυτή θα δώσει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να «ξαναδημιουργήσει» τον κόσμο σύμφωνα με τη φαντασία του, έναν κόσμο πιο ανοικτό στην ανθρώπινη έκφραση και εμπειρία.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, 77 “major” android projects βρίσκονται σε εξέλιξη, σε όλο τον πλανήτη, ενώ μόλις πριν μερικές εβδομάδες παρουσιάστηκε επίσημα στην Ιαπωνία το πρώτο ανθρωπόμορφο ανδροειδές – οικιακή βοηθός, η “Valerie”. «Η τεχνολογία είναι αποκρυσταλλωμένη πράξη» είχε πει ο Jean-Paul Sartre. Σήμερα, στην αυγή της νέας χιλιετίας, θα έλεγα ότι τεχνολογία είναι η υλοποίηση της επιστημονικής φαντασίας. Έχω την αίσθηση όμως, ότι αυτό το έργο δε θα έχει “happy end”...
[i] Ο όρος προέρχεται από τις λέξεις: “cybernetics” (κυβερνητική) και “organism” (οργανισμός)
[ii] Ο Bill Joy αποκαλείται 'Edison of the Net' και αποτελεί, μαζί με τους James Gosling και Guy Steele, την ομάδα δημιουργών της γλώσσας προγραμματισμού «Java», της πλατφόρμας πάνω στην οποία έχει «χτιστεί» ο παγκόσμιος κυβερνοχώρος.
[iii] Ο Νόμος του Moore αναφέρεται στα ολοκληρωμένα κυκλώματα λέγοντας ότι η υπολογιστική ισχύς τους διπλασιάζεται κάθε 12 έως 24 μήνες.
[iv] Χαρακτηριστικό παράδειγμα singularity point είναι οι «μαύρες τρύπες» του διαστήματος, στο εσωτερικό των οποίων το συνεχές του χωροχρόνου διασπάται και οι νόμοι του Einstein παύουν να ισχύουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου