2. Παγκόσμια κλιματική αλλαγή: ο «Ανθρωπο-ιός» σκοτώνει τη Γη

“Οι άνθρωποι είναι μια ασθένεια, ένας καρκίνος του πλανήτη, μια μάστιγα… ”

Agent Smith προς Morpheus - “The Matrix”

Φανταστείτε τον πλανήτη μας σαν έναν τεράστιο ελέφαντα του διαστήματος, που κουβαλάει πάνω του αμέτρητους μικροοργανισμούς, παράσιτα και μικρόβια: όλα τα πλάσματα που υπάρχουν σε ξηρά, αέρα και θάλασσα. Για εκατομμύρια χρόνια, η συνύπαρξη όλων αυτών των ειδών ζωής με τον ουράνιο γίγαντα αλλά και μεταξύ τους, υπήρξε αρμονική, μέχρι την εμφάνιση ενός «νοήμονος» όντος, που σιγά σιγά άρχισε να εξαπλώνεται εις βάρος των υπολοίπων, κατατρώγοντας ακόμα και τον ίδιο το ξενιστή του. Ο πράκτορας Smith έχει απόλυτο δίκιο στο «Matrix», μιλώντας στον αιχμάλωτο Μορφέα: εμείς οι άνθρωποι, δεν είμαστε ακριβώς θηλαστικά˙ κάθε θηλαστικό πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη, αναπτύσσει ενστικτωδώς μια ισορροπία με το περιβάλλον, το ανθρώπινο είδος όμως όχι. Ιστορικά, μετακινούμαστε σε μια περιοχή και πολλαπλασιαζόμαστε καταναλώνοντας τους φυσικούς πόρους και ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουμε είναι η εξάπλωση σε μια άλλη περιοχή. Μόνο ένας άλλος οργανισμός ακολουθεί αυτό το μοντέλο επιβίωσης μέσω της καταστροφικής εξάπλωσης: ο ιός. Πραγματικά, έχοντας εξαπλωθεί πια οπουδήποτε ήταν εφικτό και έχοντας σχεδόν εξαντλήσει κάθε φυσική πηγή, είμαστε ο ιός αυτού του πλανήτη. Μπορεί σαν μονάδες να είμαστε ασήμαντοι αλλά σαν σύνολο, αποτελούμε την αιτία για το γεγονός ότι ο αυτός ο συμπαντικός ελέφαντας που μας φιλοξενεί στην πλάτη του, σ’ αυτό το αέναο ταξίδι γύρω από τον ήλιο, είναι πια ένας εμπύρετος ασθενής, με αμφίβολες πιθανότητες επιβίωσης.

Στο διάγραμμα^[1] εμφανίζεται η απόκλιση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη σε σχέση με τον μέσο όρο των ετών 1960-1991, για την περίοδο των τελευταίων 150 ετών. Η εικόνα μιλάει από μόνη της: τον 20ο αιώνα η Γη απέκτησε «δέκατα», καθώς η μέση θερμοκρασία της αυξήθηκε κατά 0.80°C, με τη δεκαετία των 90’s να είναι η πιο θερμή, όχι μόνο του προηγούμενου αιώνα αλλά και ολόκληρης της χιλιετίας που πέρασε. Το 2005 (δεν περιλαμβάνεται στο σχήμα) είναι, σύμφωνα με ανακοίνωση της NASA[2], το θερμότερο έτος στην καταγεγραμμένη ιστορία, σπάζοντας το προηγούμενο ρεκόρ του 1998. Η μέση θερμοκρασία της Γης αυξάνεται συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες, εξαιτίας της εντεινόμενης (βιομηχανικής κυρίως) δραστηριότητας, σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθυσμού από 1 δις το 1800 σε πάνω από 6,5 δις σήμερα, μια αύξηση που συνοδεύτηκε με μια αντίστοιχη καταστροφική παρέμβαση στο περιβάλλον. Ο αλόγιστος βιομηχανικός πολιτισμός μας, κλονίζει βίαια την ισορροπία της φύσης, μέσω της μαζικής χρήσης ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, γαιάνθρακας και φυσικό αέριο) και της επακόλουθης υπερβολικής εκπομπής στην ατμόσφαιρα, του κυριότερου αερίου του θερμοκηπίου[3]: του διοξειδίου του άνθρακα.

Η συγκέντρωση του CO₂ στην ατμόσφαιρα το 2005 σημείωσε και πάλι νέο υψηλό, «όπως κάθε χρόνο από το 1958 και μετά», σύμφωνα με δήλωση του Dr. Pieter Tans, διευθυντή του εργαστηρίου Mauna Loa[4] στη Hawaii, το οποίο, εγκατεστημένο στην κορυφή του ομώνυμου ηφαιστείου σε υψόμετρο 3.400μ, αποτελεί το πιο σημαντικό παρατηρητήριο της ατμόσφαιρας στον κόσμο. Οι μετρήσεις έδειξαν συγκέντρωση άνθρακα 378 μέρη ανά εκατομμύριο (parts per million - ppm), ενώ τα προβιομηχανικά επίπεδα ήταν 280ppm (αύξηση 35%). Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science[5], η τιμή αυτή είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων 650.000 ετών, όπως προέκυψε από τη μελέτη πυρήνων πάγου στην Ανταρκτική, από ερευνητές του προγράμματος Epica[6]. Ακόμα πιο ανησυχητικό εύρημα από την εξέταση των παγιδευμένων σε βάθος 3χλμ παγωμένων φυσαλίδων, είναι ο τρέχων ρυθμός αύξησης του CO₂: 200 φορές γρηγορότερος από οποιαδήποτε άλλη χρονική στιγμή τους τελευταίους 6.500 αιώνες, περίπου +1,5ppm ανά έτος και βαίνει αυξανόμενος. Αν και δεν είναι βέβαιο ποιο είναι το ανώτατο ασφαλές επίπεδο συγκέντρωσης άνθρακα, η WWF[7] θεωρεί κρίσιμο το επίπεδο των 450ppm, που ισοδυναμεί με αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2°C, κάτι που ενδέχεται να πραγματοποιηθεί έως τα μέσα του αιώνα. Η πιο πάνω υπέρυθρη φωτογραφία της Γης, που τραβήχτηκε από το δορυφόρο Rosetta[8] τον Μάιο 2005, δείχνει με πράσινο χρώμα τις περιοχές της ατμόσφαιρας στις οποίες παρατηρείται υψηλή περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα. Η εικόνα είναι κάτι περισσότερο από ανησυχητική, το ίδιο και κλιματολογικές προβλέψεις για το μέλλον του πλανήτη και τους κατοίκους του:

Το 1995, στη δεύτερη κλιματολογική έκθεσή του, το Διακυβερνητικό Σώμα για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC)[9], του Ο.Η.Ε. προέβλεπε άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη τον 21^ο αιώνα κατά 3,5°C στη χειρότερη περίπτωση. Έξι χρόνια αργότερα, στην τρίτη έκθεση του Σώματος[10] η πρόβλεψη αναθεωρήθηκε προς τα πάνω, φτάνοντας τους 5,8 °C, ενώ σε μια πιο πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Nature”[11], για το πείραμα «climateprediction.net»[12] του οποίου τα αποτελέσματα θα χρησιμοποιηθούν στο «IPCC - Fourth Assessment Report» που αναμένεται να δημοσιοποιηθεί το 2006, προέβλεψε αύξηση της θερμοκρασίας έως και 11°C. Πέρα από το μέγεθος των προβλέψεων, που είναι έτσι κι αλλιώς ανησυχητικές, περισσότερο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι εκτιμήσεις για την άνοδο της θερμοκρασίας βαίνουν αυξανόμενες, κάτι που υποδεικνύει το μέγεθος της αβεβαιότητας που υπάρχει αλλά και την ανεπαρκή - ακόμα - επιστημονική ικανότητά μας να εκτιμήσουμε το τι πραγματικά συμβαίνει στον πλανήτη και με τι ρυθμό[13]. Η χρονιά που πέρασε πάντως, εκτός από ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των τελευταίων ετών με εμφανείς διαφοροποιήσεις στο κλίμα, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλο τον κόσμο, ήταν και έτος αρνητικών ρεκόρ, που αποτελούν - κατά τη γνώμη του γράφοντος - πολύ κακούς οιωνούς για το μέλλον του «διαστημικού μας ελέφαντα», αλλά και απτές αποδείξεις για τη σοβαρότητα της διατάραξης του κλίματος: το 2005 σημειώθηκε ρεκόρ τήξης του πάγου στην Αρκτική, καθώς η έκτασή του ήταν η μικρότερη από ποτέ, μειωμένη κατά 1.3 εκατ.m² σε σχέση με το 1979, ενώ στα νερά της Καραϊβικής καταγράφηκε ρεκόρ υψηλότερης θερμοκρασίας. Στον Αμαζόνιο είχαμε ρεκόρ ξηρασίας, ενώ μεγάλες πλημμύρες σημειώθηκαν σε πολλές χώρες της υφηλίου. Το πιο καταστροφικό ρεκόρ όμως, ήταν αυτό των τροπικών καταιγίδων στο Βόρειο Ατλαντικό (26 συνολικά), 14 από τις οποίες εξελίχθηκαν σε τυφώνες, (3 κατηγορίας «5»), με την “Katrina” να ισοπεδώνει τη Νέα Ορλεάνη.

Τη στιγμή που οι προειδοποιήσεις από τους επιστήμονες και τις περιβαλλοντολογικές οργανώσεις γίνονται ολοένα πιο δραματικές, η κυβέρνηση των Η.Π.Α. που είναι υπεύθυνη για το ¼ της επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας σε CO₂ κωφεύει, αρνούμενη να υπογράψει το πρωτόκολλο του Κιότο, για οικονομικούς λόγους. Και να φανταστείτε ότι η συνθήκη αυτή, δεν αποτελεί παρά ένα μικρό μέρος της προσπάθειας που απαιτείται για την αναστροφή της διαδικασίας υπερθέρμανσης του πλανήτη, προβλέποντας για τις χώρες που συμμετέχουν, μείωση εκπομπής CO₂ μόλις κατά 5% σε σχέση με το 1990. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (IEA)[14] αν οι σημερινές τάσεις συνεχιστούν, η συνολική εκπομπή CO₂ αναμένεται να αυξηθεί κατά 50% έως το 2030, έστω κι αν οι αναπτυγμένες χώρες μειώσουν τις εκπομπές τους, εξαιτίας της αυξητικής τάσης των αναπτυσσόμενων χωρών[15], κάτι που επιβεβαιώνεται και από την Αμερικανική Υπηρεσία Ενέργειας (EIA)[16]. Τα πράγματα δείχνουν λοιπόν, ότι ο «Ανθρωπο-ιός» θα συνεχίσει ακάθεκτος το καταστρεπτικό του έργο, για αρκετά χρόνια ακόμα… Πόσες περιοχές των Η.Π.Α. αλλά και όλης της υφηλίου θα χρειαστεί να σβηστούν από το χάρτη, εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων, μέχρι οι κοντόφθαλμοι που κρατούν στα χέρια τους τις τύχες αυτού του κόσμου, συνειδητοποιήσουν τη ματαιότητα του αλαζονικού στρουθοκαμηλισμού τους, που αποτελεί ταυτόχρονα και Ύβρη προς τη Φύση; Προσωπικά πιστεύω πως είναι τόσο ανόητοι που δε θα καταλάβουν ποτέ…

---

[1] Πηγή: Climatic Research Unit, http://www.cru.uea.ac.uk

[2] National Aeronautics & Space Administration (http://www.nasa.gov/home)

[3] Το φαινόμενο στο οποίο οφείλεται η ύπαρξη ζωής πάνω στη Γη: κάποια από τα αέρια που συνθέτουν την ατμόσφαιρα (greenhouse gases), δημιουργούν μια διάφανη «κουβέρτα» που παρακρατεί - σαν τα τζάμια ενός θερμοκηπίου - τόση ηλιακή ακτινοβολία όση χρειάζεται, ώστε ο πλανήτης να μην είναι ψυχρός όπως Άρης (-53 ˚C) αλλά ούτε και θερμός, όπως η Αφροδίτη (+450 ˚C) και άρα κατοικήσιμος, με μέση θερμοκρασία επιφανείας 13˚C. Πηγή: University Corporation for Atmospheric Research (http://www.ucar.edu/learn/1_3_1.htm)

[4] Ιδρύθηκε το 1957 και είναι το αρχαιότερο από τα πέντε παρατηρητήρια της Global Monitoring Division – GMD, (πρώην Climate Monitoring Diagnostics Laboratory, http://www.cmdl.noaa.gov/ccg), της National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA, http://www.noaa.gov), υπηρεσίας του Υπουργείου Εμπορίου των Η.Π.Α.

[5] Περιοδικό «Science» http://www.sciencemag.org

[6] European Project for Ice Coring in Antarctica (http://www.esf.org )

[7] World Wide Fund for Nature (http://www.panda.org & http://www.wwf.gr)

[8] European Space Agency (ESA), http://www.sci.esa.int

[9] Το Intergovernmental Panel on Climate Change (http://www.ipcc.ch) συστήθηκε το 1988 από το Περιβαλλοντολογικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP - http://www.unep.org) και τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO - http://www.wmo.ch) προκειμένου να εξετάσει τα αίτια και τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στη Γη.

[10] IPCC Third Assessment Report – Climate Change 2001 (http://www.grida.no/climate/ipcc_tar)

[11] http://www.nature.com

[12] Πείραμα προσομοίωσης του παγκόσμιου κλίματος μέσω του Διαδικτύου (http://www.climateprediction.net/project.php) υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του Open University. Αφορά τον προσδιορισμό της μεταβολής θερμοκρασίας, όταν τα επίπεδα συγκέντρωσης CO₂ στην ατμόσφαιρα θα έχουν διπλασιασθεί σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο, κάτι που με το σημερινό ρυθμό εκπομπής αναμένεται να συμβεί έως τα τέλη του αιώνα.

[13] Καλύτερη εικόνα για την ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα δώσει ο νέος δορυφόρος CryoSat, που έθεσε σε τροχιά η ESA τον περασμένο Οκτώβριο. Ο δορυφόρος θα παράσχει λεπτομερή στοιχεία για το βάθος των παγετώνων της Αρκτικής, της Γροιλανδίας και της Αλάσκας και το ρυθμό με τον οποίο αυτοί λιώνουν, ως αποτέλεσμα της αύξησης θερμοκρασίας. Πηγή: περιοδικό «New Scientist” (http://www.newscientist.com/channel/earth/climate-change)

[14] International Energy Agency (http://iea.org)

[15] Η Κίνα είναι η δεύτερη κατά σειρά ρυπογόνος χώρα σε CO₂ (14%) μετά τις Η.Π.Α. (23%) και ακολουθεί η Ρωσία (6%), η Ιαπωνία (5%) και η Ινδία (4%).

[16] U.S. Energy Information Administration (http://eia.doe.gov)

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ centro vol.3 - ΜΑΡΤΙΟΣ 2006